«ЧОНЫШТЕМ – МУРЫШО ПАМАШ»
Илалше еҥ-влаклан пӧлеклалтше пайремым эртарыме радам (темлымаш)
Залым моторын сӧрастарыме: шыже лышташ-влак, тӱрлӧ шар кечат. Ик лукышто келыштарыме стендыште уныка-влакын сӱретышт ден сочиненийышт улыт.
Залыште марий музык йоҥга.
1-ше вӱдышӧ: Могай пайрем тыште лийшаш?
Могай почётан уна толшаш?
Ала толыт генерал-влак? – Уке!
Ала толыт адмирал-влак? – Уке!
Ала толыт тыгак пагалыме вес еҥ-влак? – Туге, туге!
2-шо вӱдышӧ: Ида тырше арам мужедаш!
Ончалза! Теве уна-влак!
Эн пагалыме, шерге да лишыл!
Поро да ласка, ушан-шотан да писе,
Мемнан коча ден кована-влак –
Коктынат: Поро кас!
(Кумыл нӧлтышӧ музык йоҥгалтеш)
1-ше вӱдышӧ: Уло шӱм-чонна дене кочай ден ковайна-влакым илалше еҥ-влакын кечышт дене шокшын-шокшын саламлена !
2-шо вӱдышӧ: Ме таче тендам пырля чон почын мутланаш, эртен кодшо илышым пырля шарналташ ӱжына. Кумылда лиеш гын (а тудо лиешак, шонена!), йоча жапыш пӧртылын, изи годсо модыш дене модына – кап-кылым лывыртен, муралтена- кушталталтена.
1-ше вӱдышӧ: Таче мемнан дене пырля икымше радамыште шергакан унана-влак улыт! (Ӱжмӧ уна-влак дене палдара, пайрем кече дене саламла, толмыштлан таушта)
2-шо вӱдышӧ: Мыят, саламлымаш мутышко ушнен, тыгерак каласем:
(Музык фонышто)
…Шупшалам авамын кидшым –
Ласкан шыматыше кидшым.
Шупшалам ачамын кидшым –
Ласкан ӧндалше кидшым.
Шупшалам ковамын кидшым –
Мыйым рӱпшышӧ, нумалше,
Коштыргаш тӱҥалше кидшым.
Шупшалам, ковай, мый тыйым!
Шыматалын ончышо
Йылгыжше шинчатым
Кызытат шарнем, ковай!..
Мыйын верч ойганыше,
Мыйын верч куаныше,
Мыйын верч ӱшаныше
Шинчатым шупшалам!
(Музыкальный номер йоҥгалтеш).
1-ше вӱдышӧ: Окна ончыл пызлыже
Ошын койын пеледеш,
Мардеж дене лӱҥгалтеш
Мыйын шинчаш ончалеш.
2-шо вӱдышӧ: (Музыкальный номерым увертара)
(Адакат музыкальный номер)
(1-ше вӱдышо сцена шенгечын почеламутым лудеш.)
Ош тӱняште тыгеак эре:
Нӧргӧ акылым уш туныкта.
Ончылнем ошкылдат йыгыре
Чал коча ден изи уныка.
Палынеже чыла тӱням эрге,
Йодышт-йодыштын ушыш пышта…
Кочалан тидыжак эн чот шерге:
Шуйна ончыко илыш кыша.
2-шо вӱдышӧ: Кажне ача-авалан, коча-ковалан эн йӧратыме да нимо деч шерге – икшыве. А шоналташ гын, кӧ тыгай икшыве? Тиде – изи философ. Южгунам тыгайым шонен луктеш…Поэт Осмин Йыван манмыла: ӱпет шогалеш, пондашет лывыжга.
Икшыве нигунам мо? мом? молан? йодыш деч утлен огеш керт. Мутлан:
Эрге:
– Ачай, винтовко ден пулемет коклаште могай ойыртем уло?
Ача:
– Ойыртем тыгай: мый мутланаш тӱҥалам – тиде винтовко, ават тототлаш тӱҥалеш – тиде пулемет.
1-ше вӱдышӧ: Орол олма садыш шолышташ пурышо йочам кученат, пеш тӱя:
– Ну, мый тылат ончыктем, кузе шолышташ туныктем!
– Ой, тау, кугызай, ато мый уже кумшо гана кучалтам.
Икшывын кумылжо – ӱй, тек тугеже илышыжат лийже мӱй!
(Музыкальный номер)
1-ше вӱдышӧ: Шокталта гармонь я шӱвыр:
Товатат, лектам кушташ!
Эй, йолташ, ит шинче ӧрын, –
Лек пырляшке тавалташ!
2-шо вӱдышӧ:. Гармонь дене марий сем-влакым …………… шокталта!
(Музыкальный номер)
Музык эркын йонга. Тудын почеш вӱдышӧ сцена гыч почеламутым лудеш:
Поро кече, авай, поро жап, ачаем!
Адак тендам ужам – куанже могай!
Мый палем: ойгыреда мыйын верчын,
А мый шкеже шортам тендан верч!
Ачай, ситыш нурысо тумыла шкетын
Йўштым-шокшым чытен илашет.
Тол, ачай, тол, авай мый декем кӱдыкем,
Шочшыч кидыште – тукым вожет!
Мыланна те ыльда патыр тумо,
Иленна пеленда суксыла.
Но шалатыш мемнам илыш тургым
Тӱрлӧ верыш куэгичкыла.
Кӧ шонен, савырна тыге илыш?
Кӧ шонен, шочмо сурт пустаҥеш?
Нигунам, нигунам ида мондо шке суртым,
Нигунам ида мондо ача ден авам.
(Тыште Д. Кульшетов ден А. Мокееван «Тӱжем гана» мурышт йоҥген кертеш)
1-ше вӱдышӧ: Илалше ен-влакым пагален, нуным саламлаш мурызо-влакым шке мурпӧлекышт дене ӱжын улына. Теве эше иктыже – ………….
(Адакат музыкальный номер)
2-шо вӱдышӧ: Пагалыме коча-кова-влак, тыланда мландываке шумеш вуйнам савен, таумутым ойлена. Кеч тендан ынде ийготдат уло, но лийза эре тыгаяк рвезе шум-чонан, мотор да весела кумылан. Олыкышто кузе пеледыш пеледеш, теат тыгакак пелед шогыза!
1-ше вӱдышӧ: А сценыште тыгаяк рвезе шӱм-чонан……………..
(Ансамбльым але мурызым увертара)
2-шо вӱдышӧ: Тендан деч шаҥгак йоднем ыле: Тендан шонымаштыда, мо тыгай илыш?
Кужу пондашан ик философ ойлен: «Илыш – тиде кучедалмаш». Вес чал вуян енын ойлымыжымат шарнем: «Илыш, – манын, – тиде – тӱжемле йодыш».
А Поэт гын шке шонымыжым возымо корнылашкыже шындара:
Илыш – тиде курык,
Пеш кугу, тура.
Туш кӱзен, пӱжвӱдым
Кажне йоктара.
1-ше вӱдышӧ: Палена, писатель ден поэт-влак шуко-шуко сылне мутым илыш нерген, ава нерген возеныт. Тыгак чапле мурат шагал огыл. Теве нунын кокла гыч иктыже.
(Музыкальный номерым увертара)
2-шо вӱдышӧ: «Илыш – модыш, мор пеледыш, шўкшо коршок леведыш», — илышлан опкелен, манеш южо енже. А ме гын тыге темлена: илышыште нигунамат вуйым сакыме ок кул.
1-шо вӱдышӧ: А эше ик ен каласен: «Илыш – тиде театр. Тушто ме чыланат актер улына». Теве сценышке лектын мурена, саламмутым ойлена. А эше илыш – тиде шке сурт- пече, ача-ава, йоча жап, шочмо вер…
(Музыкальный номер)
2-ше вӱдышӧ: Мемнан пагалыме унана-влакым саламлаш толшо мурызо-влаклан таче сай да поро шомакым гына ойлымо шуэш. Тау тыланда тыгай сылне деч сылне мурым пєлеклымыланда! Творческий корныштыда пиал лийже, икте-весым пагалымаш умбакыжат тендан чондам вучкаш туналеш манын, ӱшанен кодына.
1-ше вӱдышӧ: А илалше ен-влак лӱмеш пайрем касна умбакыже шуйна. Чыладамат фойешке марла муралташ-кушталташ ӱжына!
(Илалше ен-влаклан пӧлеклалтше «Марий кас» тӱҥалеш)
Мучаш мут:
Порылык, чонемым ит пустаҥде,
Мыланем тый эреак кӱлат.
Первый илыш йыжыҥ гыч тӱҥал да
Ӱмыр мучко пеленем кылдалт!
Пайрем касышкына толмыланда чылаландат пеш кугу тау! Таза, пиалан, кужу ӱмыран лийза!