Теве пайрем тӱҥале. Пайрем кечын озавате эрден эр кынелын, Шорыкйол Юмылан пелештен, конга воктен шогылтеш. Шўрашан мелнам кўэштын, тага вуй гыч шўрым шолтен, салмамуным шынден, ўстелтӧрыш пайрем чесым чумыркала.
Кас шумеке озавате деке уна-влак чумырген толыч. Тевыс, пайремет тӱҥале: ўдыр-влак вӱташке шорык йолым кучаш лектыч, а кугырак-влак сорта тул дене мужедыт. Сортам чӱктен, йымакыже вӱдым шынденыт, левен йогышо сортат вӱдыш логалме дене тӱрлӧ сӱретым ончыкта улмаш: теве ик мужедше ӱдырын кужу ӱпан вуй гай койылалтыш, кужу корныш марлан кает маньыч, а весын-кум оҥго лекте — марлан кум гана кает ман ойленат пуышт… Пӧртончылно йол йӱк чыла пужыш, вӱташке мужедаш лекше ӱдыр-влак пӧртышкӧ ужгам савырен чийыше «Кок йолан шорыкым» пуртенат шогалтышт. Ужгам налын кудалтымек, ужыт, шке ялысе каче ЧОПОЙ шога, лавырген пытен, ўдыр-влак утен каен воштылыт. Кугыракышт палаш тӧчат, кӧ кучен Чопойжым манмылан, пошкудо ӱдыр Ониса:
— Мый кученам, кокай, малдалеш.
-Ну,тугеже, Чопоетым кидше гыч кучо да тетла нигӧлан ит пу — сугыньлен ойлышт. Ӱдыр-качым тунамак пар тошкалын кушталташ ӱжыч. Нунын дене пырля чыла марий касыш толшо калыкат кид-йолыштым лывыртен кушташ тарванышт: Медведево вел, Провой кундемын, мӱндыр Урал велын куштымашышт-влак калыкын чонжым вӱчкышт. Умбакыже Марий касын вӱдышыжӧ, Л. Сидоркина, «Агытан ден мужедаш» темлыш. Ик кӱмыжыш вӱдым, весыш шурным, кумшыш киндым да воштончышым агытан ваштареш шындышт. Мужедше ӱдыр агытаным кучен, мом чӱҥгалеш гын чылан палынешт. Агытан ӧрмалгыш ала-мо, чоҥештен каяш тӱҥале.
— Тений марлан кает, ужат, агытанет шулдыржым лупшале – манме гыч шоктыш. Весе мужедеш, илалшырак пӧръеҥ, – тидыже мом палынеже гын? — коклаште шокта. Тевыс, агытанет вўдым да тунамак киндым чӱҥгале. Илалшырак вате койышланен ойла: «Кочо вӱдымат подылат да киндымат кочкаш пиалет уло» — мане. Мужедше пӧръеҥ «Юмылан тау», — манын ӧрдыжыш кораҥе.
Кенеташте Васли кува ден Васли кугыза, салтак, мӧчӧр-шамыч пуренат шогальыч. Мужедме кумыл тунамак шулен кайыш. Нуно озавате дек миен йодышташ тӱҥальыч: могай сомылым идалык мучко шуктен тольын. Тудыжо «аза» вуй гай йыргешке почкинчыме шўртым, тӱрлымӧ ончылшовычым, ӱстел тич пайрем чесым ончыкта да ӱстелтӧрыш шоҥешталтше пурам йӱаш чылаштым лишке ӱжеш. Сийлалтмек, оҥым кадыртен, тояштым рӱчкыктен, куштымо сем почеш сӱанватыла пӱжалтмеш лоҥын нальыч.
Шорыкйол пайрем модыш деч посна нигузеат огеш эрте. Теве кызытат Васли кува ден кугызаже «Шун чыкен» «Копа перен», «Кӧ вашкерак» модыш дене модыктышт. Варажым адак мурен-куштен, икте-весым У ий, Шорыкйол, шочмо кече дене саламлен, чўчкен-вўчкен пайрем мучашыш лишеме. Шӱм-чон поянлыкым, марий калыкын йӱлажым кушкын толшо тукымлан ончыктен да туныктен шогаш уш-акылда ситыже ман тыланен, Васлий кува ден кугызаже, салтак, мӧчӧр корно ден вес верыш каен колтышт.
Тиде пайремым эртараш полшымыштлан Куженер район Токтайбеляк кундемыште илыше, марий онаеҥ Актуганов В.М. да «Ший аршаш» фольклор ансамбльжылан пеш кугу таум каласена.
«Ший аршаш» коллективлан тўвыра пашаштышт тўвыргӧ лектышым, чылаштлан пеҥгыде тазалыкым, волгыдо илыш корным тыланен кодына.
Фольклор пашам вӱдышӧ методист Л.А. Сидоркина